Capítulos 26-31
Capítulo 26
1Non vai a neve co verán, nin a chuvia coa seitura,
nin di ben o honor co parvo.
2Coma o pardal a bandada e andoriña a revoar:
a maldición inxusta non vai para ningures.
3A tralla para o cabalo; para o burro, o freo,
e o fungueiro para o lombo dos necios.
4Non respondas ó necio cando fala parvadas,
non sexa que te lle asemelles.
5Respóndelle ó necio cando fala parvadas,
non se vaia ter por sabio.
6Corta as propias pernas e bebe vinagre
quen envía recado por medio dun parvo.
7Abanéanlle as pernas ó tolleito,
e o refrán na boca do necio.
8Coma quen amarra a pedra na fonda,
é quen da honra ó necio.
9Espiñas de toxo na man dun bébedo
iso é o proverbio na boca dun parvo.
10Arqueiro que fere a quenquera que pasa,
é quen contrata un parvo ou un bébedo.
11Coma o can volta ó seu vómito,
repite o parvo a súa tolemia.
12¿Viches a alguén que se teña por sabio?
Aínda hai máis que esperar dun parvo ca del.
13Di o nugallán: ‑"Anda un leopardo no camiño;
vai un león no medio das rúas".
14Xira a porta no seu gonzo,
e o nugallán no seu leito.
15O preguiceiro mete a man na cunca,
e fáltanlle forzas para tornala á boca.
16Coida o nugallán que el é máis sabio
ca sete dos que responden con siso.
17Atrapa un can polas orellas
quen se enreda nunha disputa allea.
18Coma tolo que dispara
fachicos, frechas e morte,
19é quen engana a un amigo
e despois lle di: ‑"Estaba a chancear".
20Por falta de achas, esmorece o lume;
ausente o murmurador, apágase a rifa.
21Coma o fol para as ascuas e a leña para o lume,
é o rifador para facer alampar liortas.
22As verbas do intrigante son coma lambetadas,
que penetran ata o máis fondo do ventre.
23Esmalte que recobre a cunca de arxila
son os labios suaves nun corazón perverso.
24O que odia, coa boca faise pasar por outro,
mais no seu interior pon a falsidade;
25aínda que suavice a voz, non lle deas creto,
pois leva sete perfidias no corazón.
26Pode encubrirse o odio coa simulación,
pero a intención maliciosa descóbrese na asemblea.
27Quen cava unha cova caerá nela,
e a pedra dará enriba de quen a bota a rodar.
28Lingua falsa amorea vítimas,
boca agasalleira leva á ruína.
Capítulo 27
1Non te gabes do mañá,
que non sabes que traerá o hoxe.
2Lóuvete outro, e non a túa boca;
un alleo, e non os teus labios.
3Peso de pedra, carga de area:
máis cós dous pesa a carraxe do tolo.
4Cruel é a ira; e unha enxurrada, o noxo,
pero contra os celos ¿quen se pode manter?
5Mellor é reproche patente
cá amizade acubillada.
6As feridas de amigo son de lei,
os bicos do inimigo son finxidos.
7Andorga farta patea no mel,
para a gorxa famenta é doce o amargo.
8Pardal que revoa lonxe do niño,
é quen anda errante lonxe do seu eido.
9Perfume e incenso alegran o corazón,
a dozura da amizade dálle forza ó espírito.
10Non desbotes ó teu amigo nin ó de teu pai,
e non terás que ir á casa de teu irmán no día da desgraza.
11Meu fillo, faime feliz sendo sabio,
e terei resposta que dar a quen me aldraxe.
12O asisado ve o perigo, e apártase;
os docas tiran para diante, e páganas.
13Queda ti co seu vestido, pois deu prenda por un alleo
e puxo fianza por unha estranxeira.
14Quen xa de mañanciña saúda ó veciño a berros,
é coma se o maldicise.
15Pingar arreo nun día de orballada
e muller rifadora son cousas parellas;
16quen a retén, retén vento,
e recolle aceite na man.
17Co ferro afíase o ferro,
e o home a carón do próximo.
18Quen coida da figueira, xantará do froito;
quen garda ó seu amo, será honrado.
19Coma as augas reflicten o rostro,
así a intención reflicte ó home.
20Xeol e abismo non se dan fartos,
tampouco se enchen os ollos do home.
21O forno proba a prata; o crisol, o ouro;
e o home, a opinión de quen o gaba.
22Aínda que esnaquices o tolo cun mazo
nun morteiro mesturado coa area,
non lle tirarás fóra a necidade.
23Repara ben no aspecto da túa grea
e ten boa conta dos teus rabaños,
24pois a facenda non dura sempre
nin as riquezas de xeración en xeración;
25apañada a herba e despuntado o gromo,
recolleita a forraxe das montañas,
26os años forneceranche vestido
e as cabuxas terán o prezo dunha leira,
27terás leite de cabra abondo para a túa mantenza
para a mantenza da túa casa e sustento das túas criadas.
Antoloxía "B" (28-29)
Capítulo 28
1O perverso foxe sen que ninguén o persiga,
o xusto vai seguro coma un león.
2Polos crimes dun país multiplícanse os seus tiranos,
mais cun home intelixente e prudente mantense a orde.
3Quen oprime o pobre e asoballa os mendigos,
é chuvia devastadora que non trae trigo.
4Os que esquecen a lei, gaban ó malvado;
os que gardan a lei, alporízanse contra el.
5Os homes perversos non queren saber de dereito,
os que procuran ó Señor comprenden todo.
6Mellor é un pobre que se comporta honradamente,
do que un rico de vías tortas.
7Un fillo asisado garda a lei,
o amigo de esmorgas avergonza a seu pai.
8Quen amorea facenda por usura e interese,
xúntaa para o que se apiada dos pobres.
9Quen retira o oído para non oír a lei,
mesmo a súa pregaria é de aborrecer.
10Quen extravía ós xustos por mal camiño,
caerá na súa propia cova,
mais os íntegros herdarán a felicidade.
11O rico tense por sabio,
mais un pobre intelixente cóllelle as voltas.
12Cando os honrados medran, grande é a festa;
cando os perversos soben, a xente agáchase.
13Quen esconde as súas faltas, non prosperará;
quen as confesa e corrixe, encontrará piedade.
14Benia quen sempre ten temor reverencial,
mais quen endurece o corazón caerá no mal.
15León bruante, oso esfameado
é o gobernante malvado que asoballa a un pobo pobre.
16Xefe sen intelixencia amorea opresións,
o que aborrece a rapina vive longos anos.
17Quen leva ás costas a carga dun delito de sangue
ata a tumba ¡que ninguén o deteña!
18O de conduta irreprochable está a salvo,
o de vieiros tortos caerá no foxo.
19Quen cultiva a súa leira, fartarase de pan;
quen anda ós biosbardos, fartarase de pobreza.
20Home leal vai cheo de bendicións,
o que corre a enriquecerse non o fará sen culpa.
21Privilexiar a alguén non é honrado,
mesmo por un anaco de pan hai quen se fai culpable.
22Home de ollar torcido apúrase a enriquecer,
non se decata de que a penuria se lle bota enriba.
23Quen a outro reprende, ó remate será máis respectado
có que fala con verbas solermiñas.
24Quen lles rouba ó pai e á nai e di: ‑"Non é pecado",
equipárase a un salteador.
25Home cobizoso alampa liortas,
quen ten fe no Señor medrará.
26Quen confía no seu tino é parvo,
o que procede sabiamente sálvase.
27Quen lle dá ó pobre xamais carecerá,
a quen lle pecha os ollos maldicirano abondo.
28Cando os malvados soben ó poder, a xente agáchase;
cando perecen, multiplícanse os honrados.
Capítulo 29
1Quen endurece despois da reprensión,
vai á ruína nun momento, sen remedio.
2Cando mandan os xustos, o pobo alégrase;
mais se un impío goberna, o pobo xeme.
3Quen ama a Sabedoría alegra a seu pai,
quen frecuenta prostitutas malgasta a facenda.
4Un rei fai próspero o país coa xustiza,
mais quen aumenta os impostos arruínao.
5O que lle di verbas suaves ó veciño,
téndelle unha rede diante dos pés.
6Na maldade do impío escóndese un lazo,
namentres que o xusto reloucará ledo.
7Recoñece o xusto o dereito dos pobres,
mais o malvado non ten comprensión.
8Homes arrogantes turban unha cidade,
mais os sabios aquedan a ira.
9Cando un sabio ten preito cun necio,
enfádase ou ri, pero non ten sosego.
10Os sanguinarios odian ó íntegro,
pero os rectos considéranse del.
11O parvo déixase levar de calquera impulso,
mais o sabio reprímeo e acálmao.
12Cando un gobernante dá creto a razóns falsas,
todos os seus ministros serán malvados.
13Pobre e explotador teñen algo en común:
O Señor deulles ós dous a luz dos ollos.
14Rei que xulga equitativamente os pobres,
o seu trono afíncase para sempre.
15A vara e a reprensión dan sabedoría,
rapaz consentido avergonza a súa nai.
16Cando mandan malvados acrecéntase o crime,
pero os xustos ollarán a súa desfeita.
17Corrixe ó teu fillo: servirache de acougo
e dará satisfaccións ó teu espírito.
18Onde non hai revelación, o pobo perde o freo;
mais ¡benia o que respecta a lei!
19Só con razóns non se corrixe un criado,
pois aínda que comprenda non obedece.
20¿Viches un que fala a toda présa?
Máis se pode esperar dun tolo que non del.
21O que consente ó seu criado desde pequeno,
ó remate sairalle respondón.
22Home alporizado alampa liortas,
o acalorado multiplica as faltas.
23O orgullo do home humillarao,
quen ten ánimo humilde acadará honra.
24Quen ten parte co ladrón odia a súa vida,
pois escoita a maldición e non denuncia.
25O respecto humano tende un lazo,
mais quen afiúza no Señor ponse a salvo.
26Moitos procuran o favor do gobernante,
mais é do Señor de quen se obtén xustiza.
27É abominable para os xustos o home inicuo,
é aborrecible para o malvado o de conduta recta.
PALABRAS DE AGUR
Capítulo 30
1Palabras de Agur, fillo de Iaqueh, o de Masá. Sentencia deste home: ‑"Non hai Deus, non hai Deus, e estou canso,
2pois eu son máis unha besta ca un home
e non teño discernimento humano;
3non aprendín Sabedoría
nin acadei coñecemento do Santo".
4¿Quen ascendeu ó ceo e de alí baixou?
¿Quen recolleu o vento nos seus puños?
¿Quen envolveu as augas no seu manto?
¿Quen afincou os lindeiros da terra?
¿Cal é o seu nome e cal o de seu fillo,
acaso o sabes?
5Toda palabra de Deus está acrisolada,
El é un escudo para os que nel se refuxian.
6Non acrecentes ren ás súas palabras,
non sexa que te reprenda e sexas convencido de mentira.
7Dúas cousas che pido,
non mas negues antes de que eu morra:
8Afasta de min a falsidade e a mentira,
non me deas nin pobreza nin riqueza,
déixame comer a miña ración de pan,
9non sexa que, farto, renegue
dicindo: ‑"¿Quen é ese, o Señor?";
ou que, empobrecido, roube,
aldraxando o nome de Deus.
10Non critiques o criado diante do amo,
para que non te maldiga e a teñas que pagar.
PROVERBIOS NUMÉRICOS
11Hai xente que maldí ó propio pai,
e non bendí á súa nai.
12Hai xente que se ten por limpa,
e non se lava da súa cotra.
13Hai xente que se xulga a si mesma moi importante,
que leva a altiveza na ollada.
14Hai xente con espadas por dentes
e coitelos por queixadas,
para engulipar os pobres do país
e os miserentos, arrincándoos da terra.
15A samesuga ten dúas fillas: ‑"¡Dáme" e "Dáme"!
Velaquí tres cousas que non se dan fartas,
e unha cuarta que non di: ‑"¡abonda!":
16O Xeol, o seo estéril,
terra non farta de auga,
lume que xamais non di: ‑ "abonda".
17Ollos de quen se burla do pai
e aldraxa á nai anciá,
¡que lles arrinquen os ollos os corvos
e sexan comestos das aguias!
18Tres cousas hai que me deixan abraiado,
e unha cuarta que non entendo:
19O camiño da aguia polo ceo,
o camiño da cobra pola rocha,
o camiño da barca pola alta mar
e o camiño do varón pola doncela.
20Tal é o xeito da adúltera:
come, limpa a boca e di: ‑"Non fixen mal ningún".
21Por tres cousas estremécese a terra,
e aínda catro non pode aturar:
22que un escravo chegue a gobernar,
que o insensato se farte de pan,
23que case a muller odiosa
e que a criada leve a herdanza da ama.
24Catro cousas pequechas hai na terra,
e, con todo, máis sabias cós mesmos sabios:
25As formigas, pobo feble
que polo verán asegura a súa mantenza;
26os teixugos, pobo sen poderío
que no entanto furan o seu tobo nas rochas;
27as lagostas, que non teñen rei
e marchan todas ordenadas;
28a lagarta, que a podes coller coas mans
e cóase no pazo real.
29Tres cousas hai de paso egrexio,
e aínda catro de fermoso camiñar:
30O león, o heroe de entre as feras,
que diante de ninguén recúa;
31o galo, que camiña fachendoso; tamén o arroallo;
e un rei diante do seu pobo.
32Se te ensoberbeciches por lixeireza
ou adrede, ¡man á boca!
33pois, premes o leite e sae manteiga;
premes o nariz e sae o sangue;
premes a ira e sae a liorta.
PALABRAS DE LEMUEL
Capítulo 31
1Verbas de Lemuel, rei de Masá, coas que o instruíu súa nai:
2¡Non, meu fillo! ¡Non, filliño das miñas entrañas!
¡Non, fillo das miñas promesas!
3Non cedas o teu vigor ás mulleres
nin a túa potencia ás que perden ós reis.
4Non di ben cos reis, Lemuel,
non di ben cos reis o beber viño,
nin convén a gobernantes o licor,
5non sexa que, bébedos, esquezan as leis
e trastornen o dereito dos miserentos.
6Dá o licor ó afundido;
e viño, ós de espírito magoado,
7para que beban e esquezan a miseria
e non se lembren máis da súa coita.
8Pronúnciate a favor do mudo
e a prol da causa dos abandonados.
9Abre a boca e pronuncia sentencia xusta,
e defende o dereito do coitado e do pobre.
A muller de valer
10Unha muller xeitosa ¿quen a atopará?:
o seu valer supera o das perlas.
11O seu marido pon nela a confianza
e non lle han faltar ganancias;
12procúralle felicidade, e non desgraza,
todos os días da súa vida.
13Consegue lá e liño,
e traballa gustosa coas súas mans;
14é coma os barcos mercantes,
traendo de lonxe a súa mantenza.
15Érguese cando aínda é noite,
dando ordes ós da casa
e distribuíndo os mandatos entre as criadas.
16Mira unha leira e mércaa,
e co que producen as súas mans planta unha viña.
17Cingue de fortaleza os seus cadrís
e reafirma os seus brazos;
18decátase de que a súa tarefa prospera
e a súa candea non esmorece na noite.
19Bota as mans á roca
e os seus dedos manexan o fuso.
20Tende a palma ó indixente
e achega as súas mans ó mendigo.
21Non teme polos da casa cando neva,
pois todos eles levan roupas dobradas.
22Fíxose ela mesma os cobertores,
e o seu vestido é de liño escolleito e púrpura.
23O seu marido é estimado no tribunal,
cando asenta cos anciáns da bisbarra.
24Confecciona tea e véndea,
e fornece de faixas ós viaxantes.
25Forza e elegancia son o seu vestido,
e ri cara ó día de mañá.
26Cando abre a boca é con sabedoría,
e na súa lingua hai unha instrución piadosa.
27Está pendente do ir e vir dos da casa,
e non xanta un pan ocioso.
28Érguense os seus fillos e bendícena,
e o marido fai a súa loanza:
29‑"Hai moitas mozas de valer,
mais ti véncelas a todas".
30A graza engana e a fermosura esvaece:
só a muller que teme ó Señor merece ser loada.
31¡Que falen por ela as obras das súas mans,
e os seus feitos lle dean honra na praza!