Capítulos 6-10
Capítulo 6
1pois mal nome e aldraxe son produto da infamia
e tal sucede co malvado de lingua dobrada.
A paixón
2Non caias no poder da túa paixón
pois consumirá o teu vigor,
3devorará as túas follas, arrincará os teus froitos
deixarate coma unha árbore seca;
4xa que a paixón violenta abate ós que a posúen
e convérteos en motivo de troula dos seus inimigos.
A amizade auténtica
5Unha fala xeitosa multiplica os amigos,
uns labios graciosos atraen saúdos.
6Ten moitas relacións,
mais, coma confidente, un de entre mil.
7Se fas un amigo, faino despois da proba,
non fíes de contado nel.
8Pois amigos hai que van co tempo
e non resisten nos días difíciles.
9Amigo hai que se troca en inimigo
e descobre despois as túas liortas vergoñentas.
10Amigo hai, compañeiro de mesa,
que non se atopa no día da desfeita;
11mentres teñas facenda, estará ó teu carón;
vaiche mal, e apártase de ti;
12se te atrapa a desgraza, vólvese en contra túa,
escóndese da túa presenza.
13Arreda dos teus inimigos,
ten coidado cos teus amigos.
14Amigo fiel, amigo seguro,
quen o atopa, encontra un tesouro.
15Amigo leal non ten prezo,
non hai quen pese o seu valer.
16Coma talismán para a saúde é o amigo leal,
quen teme a Deus acádao.
17Quen teme a Deus dirixe rectamente a súa amizade;
tal coma un é, tal é o seu amigo.
A iniciación á Sabedoría
18Meu fillo, desde a túa mocidade acolle a instrución
e ata a ancianidade acadarás Sabedoría;
19achégate a ela coma quen ara ou sega
e espera colleita farturenta,
pois no seu cultivo terás que traballar un pouco
mais axiña xantarás dos seus froitos.
20Ela é espiñenta para o necio
e insoportable para o mal asisado;
21afunde nel coma pedra pesada:
non tardará en desbotala;
22pois a iniciación é coma o que amosa o seu nome,
inaccesible para moitos.
23Escoita, meu fillo, e acolle o meu ensino
e non refugues o meu consello.
24Mete os pés nos seus cepos
e o pescozo no seu xugo;
25baixa as costas e carga con ela,
que non te irriten as súas cordas.
26Achégate a ela con toda a alma
e con toda a túa forza garda os seus camiños.
27Procura, inquire, busca e encontrarás,
se pillas a instrución non a ceibes;
28pois ó remate, atoparás o seu acougo
e converteráseche en firme deleite,
29aquelas redes súas trocaránseche en firme alicerce
e as súas ataduras en adobío de pan de ouro;
30o seu xugo, en diadema dourada;
os seus lazos, en liñas de púrpura;
31vestiralas coma traxe de festa
cinguiralas coma coroa de luxo.
32Filliño, se ti queres, podes chegar a Sabio,
se pos todo o teu tino, volveraste prudente;
33se tes arelas de escoitar, aprenderás,
se prestas oído, haste instruír;
34preséntate na xuntanza dos anciáns
e se hai algún Sabio, apégate a el;
35atende gustoso calquera discurso
e non che fuxa un dito agudo;
36observa quen é o intelixente e corre cedo a visitalo
e que os teus pés desgasten a soleira da súa porta.
37Cavila no temor do Altísimo
e de continuo medita os seus mandados.
El ilustrará a túa intelixencia,
farate Sabio canto desexes.
Integridade e bondade
Capítulo 7
1Non fagas o mal
e non che virá o mal.
2Afástate da culpa
e ela apartará de ti.
3Non sementes nos sucos da inxustiza,
non teñas que recoller sete por un.
4Non pidas a Deus un mando
nin ó rei un posto honorífico.
5Non te gabes de xusto perante Deus
nin te fagas o sabido diante do rei.
6Non areles gobernar
se non tes valor para controlar a fachenda,
non sexa que te intimides diante dun príncipe
e botes unha chata na túa integridade.
7Non deas motivo de ser condenado na reunión da porta
para non seres humillado na asemblea.
8Non te endurezas ata repetir un pecado
pois aínda cun só non fuxirás impune.
9Non digas: ‑"Terá El en conta a morea das miñas ofrendas;
cando lle faga un don ó Deus Altísimo, aceptarao".
10Non sexas impaciente na pregaria
nin deixes a esmola para máis adiante.
11Non aldraxes o home magoado,
pensa que hai quen exalta e humilla.
12Non matines violencia contra teu irmán
nin contra o veciño e compañeiro;
13non te afagas a dicir unha mentira despois doutra
pois o remate non sería feliz;
14non esbardalles na reunión dos príncipes
nin repitas verbas na pregaria.
15Non refugues a tarefa penosa
nin o traballo do campo, disposto por Deus.
16Non te deas aires de importante entre a xente da aldea:
ten en conta que a xenreira non tardaría.
17Abaixa todo o que poidas a túa fachenda,
que o que lle espera ó home son os vermes.
Non te apresures a falar e cambiar de opinión;
consulta a Deus e conténtate co que dispón.
18Non troques un amigo por unha fortuna
nin un irmán verdadeiro polo ouro de Ofir;
19non despreces unha muller discreta;
se por riba é xeitosa, vale máis do que as perlas.
20Non asoballes o criado fiel
nin o xornaleiro que pon todo o seu esforzo;
21ama coma a ti mesmo ó criado intelixente
e non lle denegues a liberdade.
22¿Tes gando? - Teno do teu ollo;
se che é útil, consérvao.
23¿Tes fillos? - Edúcaos
e procúralles muller cando aínda son novos.
24¿Tes fillas? - Vixía os seus corpos
e non lles amoses unha faciana condescendente.
25Casa a filla e irase a preocupación,
mais cásaa con home asisado.
26¿Tes muller? - Non a repudies;
mais se non a queres, non te fíes dela.
27Honra a teu pai de todo corazón
e non esquezas as dores de túa nai;
28lembra que naciches grazas a eles;
¿con que lles vas poder compensar o que por ti fixeron?
29Con todo o ánimo teme a Deus
e trata ós seus sacerdotes coma cousa santa.
30Ama ó teu Facedor con todas as túas forzas
e non abandones os seus ministros.
31Honra a Deus e respecta o sacerdote,
dálle a súa parte como está prescrito:
a carne dos holocaustos, a ofrenda das mans,
os sacrificios de rigor, e o tributo sagrado.
32Tende tamén ó pobre a túa man
para que a túa bendición sexa cumprida.
33Fai agasallos a todos os viventes;
tampouco non lles negues a piedade ós mortos.
34Non fuxas dos que choran,
fai o pranto cos enloitados.
35Que o teu ánimo non refugue ó doente
e serás amado del.
36En todas as túas accións lembra a fin
e endexamais non pecarás.
Discusións problemáticas
Capítulo 8
1Non teñas preito con home poderoso,
non vaias dar nas súas mans.
2Non rifes con home adiñeirado,
non vaia medir o teu prezo e te perdas;
pois o ouro fai finchados ós grandes
e a riqueza desvaría a mente dos príncipes.
3Non discutas co lingoreteiro
para non botares leña ó lume.
4Non teñas trato co necio
para que non se burle das xentes nobres.
Desprezos inxustificados
5Non escarnezas a quen se converte do pecado,
lembra que todos somos culpables.
6Non poñas en apuros ó home de idade,
que tamén nós imos chegar a vellos.
7Non te aledes por un morto,
lembra que todos imos morrer.
Ciencia e tradición
8Non desbotes as razóns dos sabios,
ocúpate nos seus enigmas;
pois neles aprenderás a tradición
e poderaste presentar diante de príncipes.
9Non descoides as historias dos anciáns,
que eles pola súa banda escoitaron de seus pais,
pois con elas adquirirás prudencia
para saberes dar resposta cando cómpre.
Perigos nos homes
10Non atices as brasas do pecador
para non te queimares coa súa labarada.
11Non cedas diante do cínico
para que non prepare a emboscada ante ti.
12Non prestes a quen é máis forte ca ti;
se lle prestaches, teno por perdido.
13Non saias fiador por máis do que podes;
se xa te comprometiches, considérate debedor.
14Non fagas preito a un xuíz,
pois xulgará o que lle veña ben.
15Non fagas viaxe cun temerario
para non agrandar os teus males;
pois el vai dereito ó seu
e ti terás que pagar pola súa tolemia.
16Non sexas teimudo co irascible
nin viaxes á beira del polo camiño,
pois para el é cousa de nada o esparexer sangue
e desfarase de ti onde non teñas quen te acorra.
17Non consultes co inxenuo
pois non sabe gardar un segredo.
18Diante dun forasteiro non fagas nada sospeitoso
pois non sabes o que el pode deducir.
19Non descubras a túa mente a calquera
para non escorrentar a felicidade de onda ti.
Perigos coas mulleres
Capítulo 9
1Non teñas celos da túa propia muller
para non ensinarlle a ser maliciosa contigo.
2Non te entregues de todo á túa muller
para que non che pise as costas.
3Non te achegues á muller allea
para non caeres nas súas redes.
Non teñas tratos con prostituta,
non te vaia cazar coas súas mañas.
4Non lles botes piropos ás cantantes,
non te vaian queimar coas súas boquiñas.
5Non poñas o ollo na moza nova
para non levares castigo por culpa súa.
6Non te entregues a unha prostituta
para non disipar a túa herdanza
7ficando por tolo ós teus propios ollos
e arruinando por riba o teu casal.
8Afasta a vista da muller fermosa
e non olles para unha beleza que non é túa.
Por unha muller pérdense moitos,
e o seu amor queima coma o lume.
9Non xantes cunha muller casada
nin roldes bébedo na súa compaña,
para que non te arrastre a ela o corazón
e despois, sangrando, descendas á cova.
Outras clases de homes
10Non deixes amigo vello,
pois o novo non o iguala.
Amigo novo é viño novo:
cando envelleza, beberalo.
11Non envexes o perverso
pois ignoras cando lle virá o seu día.
12Non envexes a fachenda do afortunado;
pensa que no día da morte non ficará impune.
13Tente lonxe do home capaz de matar
e non terás terrores mortais;
se te lle achegas non fagas faltas
para que non che arrinque o alento da vida;
leva conta de que marchas entre trampas
e que camiñas sobre unha rede.
14Na medida en que poidas ten trato co veciño
e consulta cos sabios;
15sexa a túa conversa co asisado
e con eles, todos os teus segredos.
16Sexan os teus comensais xente de ben
e pon no temor de Deus a túa gloria.
Do goberno
17Con mans hábiles mantense o dereito
e goberna ó seu pobo o home elocuente.
18Témenlle na cidade ó bardallas
e renegan das laretadas da súa boca.
Capítulo 10
1Un maxistrado público instrúe ó seu pobo
e o goberno dun home asisado é ordenado.
2Como é o gobernante do pobo, así son os subalternos;
e coma o rexedor, os cidadáns.
3Un rei insensato arruína a cidade
pois a cidade asenta na prudencia dos xefes.
4Nas mans de Deus está o goberno do mundo
e suscita en cada momento o home que convén.
5Nas mans de Deus está todo poder humano
e ten en máis a súa gloria có gobernante.
Tratado sobre a soberbia
6Non devolvas mal ó veciño por unha inxuria calquera;
non te deixes ir polo camiño da soberbia.
7A soberbia é odiada do Señor e mais dos homes;
e de entrámbolos dous, o esforzo do que asoballa.
8Dun pobo a outro pasa a hexemonía
e razón da violencia e da soberbia.
9¿De que se gaba o po e mais a cinsa
e quen, aínda de vivo, ten podres as entrañas?
10O ataque da doenza ri do médico:
"Rei hoxe, defunto mañá".
11Cando morre o home herdan os vermes:
as lombrigas, as larvas e os insectos.
12O celme do orgullo está no home insolente
que aparta o seu pensar do Creador;
13pois manancial de orgullo é o pecado
e a súa fonte burbulla malicia,
por iso Deus castígao terriblemente
e bate nel ata esnaquizalo.
14Derruba Deus o trono dos soberbios
e asenta no seu posto ós humildes.
15Deus arrinca as raiceiras das nacións
e planta no seu lugar ós sinxelos.
16O Señor encobre as pegadas dos pobos
e talla os seus raigaños a ras do chan,
17várreos da terra e arríncaos
e borra do mundo a súa lembranza.
18¡Non di co home o orgullo
nin a carraxe co nado de muller!
Nobreza e temor de Deus
19¿Cal é a raza honrada? - A raza humana.
¿Cal é a raza honrada? - A que teme a Deus.
¿Cal é a raza desprezable? - A raza humana.
¿Cal é a raza desprezable? - A que viola o mandado.
20Entre irmáns tense respecto ó vinculeiro,
mais o que teme a Deus vaille por diante.
22Emigrante ou alleo, estranxeiro ou mendigo,
a gloria deles é o temor de Deus.
23Non é de rexeitar un pobre intelixente
nin ter por honrado a calquera home pecador.
24Ao príncipe, ó gobernante e ó maxistrado débenselles respecto
mais ninguén é meirande có que teme a Deus.
25Ao escravo sensato servirano homes libres
sen que un home intelixente teña que obxectar.
Presunción e autorrespecto
26Non te chufes de listo ó facer o teu traballo
nin presumas no tempo da estreitura.
27Máis vale un obreiro que abunda en facenda
do que o presuntuoso que non ten mantenza.
28Meu fillo, con modestia respéctate a ti mesmo
e daráseche o alimento que che cómpre.
29¿Quen declarará inocente a quen se di culpable?
¿Quen vai respectar a quen se rebaixa?
30Pobres hai que son respectados por mor da súa prudencia
coma hai quen é honrado por causa da súa riqueza.
¿Honrado pola riqueza? - ¿Por canto tempo?
¿Aldraxado pola pobreza? - ¿Por canto tempo?
31Se o respectan na pobreza, canto máis na riqueza.
Se o aldraxan na riqueza, canto máis na pobreza.