Capítulos 26-30
c) A muller boa
Capítulo 26
1Benia o marido de muller xeitosa:
vive días dobrados.
2A muller de valer engorda ó marido:
anos que viva, sempre andará ledo.
3Muller boa, boa partilla:
tócalle en sorte a quen teme ó Señor;
4sexa rico ou pobre sempre dá bo tempo
e en todo momento pon cara riseira.
d) A muller inmoral
5Tres cousas fanme tremer o ánimo
e unha cuarta arrepíame:
calumnia de vila, xuntanza de turba,
falsa testemuña: todo peor cá morte.
6Dor de corazón e pranto é a muller que se cela doutra;
e a tralla da lingua ten que ver con isto todo.
7Muller perversa é coma un xugo frouxo
e quen a aferra pilla un alacrán;
8grande noxo dá a muller bébeda,
non lle será doado agachar o seu baldón.
9A imprudencia da muller nótaselle no ollar descarado,
coñéceselle ben no pestanexar.
10Diante dunha moza lercha reforza a garda,
non sexa que vendo debilidade se aproveite.
11Garda ben os ollos ante unha descarada,
non te estrañes se despois che falta,
12pois abre a boca coma viaxeiro sedento
e bebe da primeira auga que atopa;
senta diante de calquera esteo
e a calquera frecha abre a súa alxaba.
e) A muller xeitosa
13O engado da esposa aleda ó marido
e o seu siso refórzalle os ósos.
14Don do Señor é a muller calada
e non ten prezo a ben educada.
15Graza sobre graza, a muller recatada,
nin se paga con nada a que se contén.
16Coma raiola o sol por riba dos cumios
así a beleza da muller na casa ben gobernada.
17Candea que aluma no santo lampadario
é unha cara belida sobre un corpo xeitoso.
18Columnas de ouro baseadas en prata
son as pernas lanzais sobre pés ben plantados.
Escándalos
28Dúas cousas énchenme o ánimo de tristura
e unha terceira de carraxe:
o paladín impedido pola pobreza,
o desprezo de homes intelixentes,
e o que vira da virtude ó pecado;
o Señor resérvalle a espada.
Pecados do negociante
29Dificilmente se libra de culpa o negociante
nin o tratante fica libre de pecado.
Capítulo 27
1Moitos pecaron por culpa da ganancia
e quen procura encherse desvía os ollos.
2Entre a xuntura das pedras afíncase unha estaca,
entre a venda e a compra cóase o pecado.
3A quen non é firme no temor do Señor,
ben axiña se lle derrubará o casal.
A proba do home
4Tralo abaneo da peneira, queda o farelo;
tamén queda o refugallo do home cando o examinan.
5As potas do oleiro saen segundo arda o forno,
un home é o que é segundo o que pensa.
6Conforme o que se coide unha árbore serán os seus froitos,
e o raciocinio segundo a inclinación que un teña.
7Non loes a ninguén antes de que razoe
pois tal é a proba dos homes.
Vivir na verdade
8Se persegues a rectitude, acadarala
e levarala vestida coma túnica de gloria.
9Os paxaros pousan xunto cos da súa especie
e a verdade achégase ós que a practican.
10O león axexa a presa
e o pecado ós que cometen inxustizas.
11A conversa do home relixioso é sempre sabia,
o necio cambia coma a lúa.
12Demora o momento de ires cos insensatos,
cos intelixentes alonga a morada.
13A conversa dos parvos é molesta,
as súas risadas deléitanse no pecado.
14A linguaxe do xurafaz dá arrepío,
cando rifa tes que pechar os oídos.
15Liorta de fachendosos, derramo de sangue:
dá noxo escoitar as súas inxurias.
Segredo e amizade
16Quen descobre un segredo perde o creto,
non atopará amigo ó seu gusto;
17gaña un amigo e afiúza nel,
mais se descobres o seu segredo, non corras tras el,
18pois coma quen botou a perder a herdanza
botaches ti a perder a amizade do teu amigo;
19como se deixases fuxir da man un paxariño;
ó deixares irse o amigo, xa non o recuperarás.
20Non intentes seguilo, xa vai lonxe,
escapou coma a gacela do lazo.
21É doado enfaixar unha ferida
e reconciliar tras unha liorta,
mais para quen descobre un segredo, finou a esperanza.
Comenencias
22Quen chisca o ollo, traza cousa mala,
o que se decata diso afastarase del;
23diante de ti adozará a súa boca
marabillándose das túas razóns;
despois muda a linguaxe
e dálles ás túas verbas un senso escandaloso.
24Moitas cousas aborrezo, mais ningunha coma esta;
tamén o Señor o refuga e o maldí.
Onde as dan, lévanas
25Quen tira a pedra ó alto, cáelle na cabeza,
quen bate a traizón leva parte nas feridas.
26Quen cava a cova irá a dar nela,
quen tende unha rede enredarase nela;
27a quen fai o mal háselle volver contra el
e non saberá de onde lle veu.
28Escarnio e aldraxe son cousas do soberbio
mais a vinganza ándalle á espreita coma un león.
29Os que gozan coa caída dos piadosos serán pillados na trampa,
a dor faralles compaña ata a morte.
Xenreira
30Xenreira e asañamento son de aborrecer;
o pecador é quen os posúe.
Capítulo 28
1Quen fai vinganza atoparase coa vinganza do Señor,
pediralle razón estreita dos seus pecados.
2Perdóalle a inxuria ó teu próximo
e entón ó pregares seranche perdoados os teus pecados.
3Home que lle garda a outro xenreira,
¿como lle vai pedir ó Señor que o cure?
4De alguén que é coma el non se apiada,
¿e vai rogar polos seus pecados?
5Se el, que é carne, mantén a ira,
¿quen lle vai expiar as súas culpas?
6Pensa na fin e deixa de asañarte,
recorda a corrupción e a morte e cumpre os mandamentos.
7Lembra os mandamentos e non rifes co próximo,
recorda a alianza co Altísimo e non deas valor á falta.
O lume das liortas
8Tente lonxe das rifas e minguarás os pecados
pois é o home iracundo quen acende as liortas
9e o home pecadento quen perturba ós amigos
metendo a disputa entre os que se levan ben.
10Segundo sexa a leña, alampa máis o lume;
segundo sexa a teimosía, agrándase a loita.
Conforme sexa a forza dun home, tanto máis se alporiza,
conforme sexa un rico, tanto máis se enrabecha.
11Faísca súbita acende o lume,
liorta precipitada derrama o sangue.
12Sopras na muxica e alampa,
cóspeslle enriba e apágase,
e ámbalas dúas cousas saen da túa boca.
Linguas maliciosas
13Malia o murmurador e o de lingua dobrada:
ten estragado moita xente de paz.
14Lingua de terceiros exiliou a moitos
facéndoos pasar de nación en nación,
derrubou cidades fortificadas,
arruinou pazos principescos.
15Lingua de terceiros fixo repudiar mulleres de valía
privándoas do froito dos seus traballos;
16quen lle presta oídos non terá máis acougo
e xa non morará en paz.
17Un traballo deixa negróns,
a zoupada da lingua quebra os ósos.
18Moita xente morreu a fío de espada,
mais non tantos como pola lingua;
19feliz quen se furta dela,
a quen non alcanza o seu furor,
quen non tira do seu xugo
nin vai atado coas súas cadeas;
20pois o seu xugo é de ferro
e as súas cadeas de bronce.
21Duro é morrer por culpa dela,
mellor ca ela é o Hades.
22Sobre os piadosos, con todo, non ten poder,
non se queimarán na súa labarada;
23caerán nela os que se afastan do Señor,
consumiraos sen esmorecer;
chimparase sobre eles coma un león.
esfaragullaraos coma unha pantera.
24aMira: cingue a túa leira con sebe de toxos
25be pecha a túa boca con porta e ferrollo;
24bencerra ben a túa prata e o teu ouro
25ae ponlles ás túas verbas balanza e mais pesas.
26Coida de non dares con ela un mal paso,
non vaias caer diante de quen te axexa.
Problemas de xenerosidade
a) O préstamo
Capítulo 29
1Fai unha caridade quen empresta ó próximo,
quen bota unha man garda os mandamentos.
2Empresta ó teu próximo cando o precise
e pola túa banda devólvelle no prazo acordado.
3Cumpre coa palabra, sélle honrado
e en todo momento atoparás o necesario,
4porque moitos pensan que un empréstito é unha ganga
e enchen de preocupacións a quen os axudou.
5Ata conseguilo, todo é bicarlle as mans
e abaixar a voz diante das riqueza do próximo;
ó tempo de devolver, todo é aprazar,
responder con mal humor
e botar a culpa á situación.
6Se ten con que, coma moito recobrarase a metade
e xa sería un milagre;
se non ten, defráudalle os bens
e gaña por riba un inimigo
que retrucará con maldicións e insultos
e en vez de honra pagaralle con aldraxes.
7De xeito que moitos, non por mala vontade, néganse,
pois teñen medo de seren desposuídos sen razón.
b) A esmola
8Ti, non obstante, acorre ó pobre
e non lle demores a túa esmola.
9En razón do mandamento, acolle ó mendigo,
e segundo a súa necesidade non o despidas baleiro.
10Gasta o teu diñeiro por un irmán ou un amigo
e non se che perda enferruxado baixo a lousa.
11Coloca o teu capital segundo os mandados do Altísimo
e producirache máis có ouro;
12nas túas arcas garda con chave a esmola
e librarate de todo mal;
13máis do que un rexo escudo e unha pesada lanza
loitará ó teu favor contra o teu inimigo.
c) A fianza
14Un home de ben dá fianza polo seu próximo
e só quen perde a vergonza retíraa.
15Non esquezas o favor de quen te afianzou
pois puxo a súa persoa ó teu favor.
16O pecador non ten en conta a bondade do fiador,
17e o de natural ingrato esquece a quen o salvou.
18A fianza perdeu a moitos que medraban,
abaneounos coma a onda do mar;
fixo emigrantes de homes poderosos
que andaron errantes por nacións alleas.
19O pecador trabúcase por culpa da fianza:
ó procurar proveito vai dar nun proceso.
20Axuda ó próximo segundo os teus medios
mais gárdate de caeres ti tamén.
Vivir co necesario, pero libre
21O necesario para vivir é auga, pan, vestido
e unha casa para encubrir a nudez.
22Máis conta ten vivir pobre baixo teito de táboas
ca banquete espléndido en casa allea.
23Pouco ou moito que teñas, vive contento,
non terás que escoitar coma insulto: "forasteiro".
24Vida dura a de andar de casa en casa,
onde sexas forasteiro non poderás abrir a boca;
25darás comida e bebida e non cho agradecerán
e aínda por riba terás que escoitar verbas acedas:
26‑"ven acó, forasteiro, arranxa a táboa,
dáme a xantar do que teñas a man";
27‑"lisca, forasteiro, que hai xente importante:
chegou o meu irmán, cómpreme a casa".
28Para un home asisado é cousa ben dura
ser burlado de "forasteiro" e aldraxado de "debedor".
Coidado dos fillos
Capítulo 30
1Quen ama a seu fillo dálle coa vara arreo,
ó rematar a súa vida terá de que aledarse.
2Quen corrixe a seu fillo tirará del proveito,
terá de que gabarse entre os coñecidos.
3Quen instrúe a seu fillo dá envexa ó seu inimigo,
e gozarase del diante dos amigos;
4cando o pai fina é coma se non morrese
pois deixa despois de si un semellante a el.
5De vivo tivo contento en ollalo,
e non se entristeceu no seu pasamento.
6Deixou un vingador de fronte ós seus inimigos;
e de cara ós amigos, quen devolva os favores.
7Quen moito aloumiña a un fillo xa lle vendará as feridas
e cada berro conmoveralle as entrañas.
8Besta non domeada sae testana,
fillo consentido sae teimudo.
9Afaga ó teu fillo, terás de que tremer;
anda a xogos con el e hate contristar.
10Non rías con el para non chorares por el
e para non ter ó remate que renxer os dentes.
11Non o deixes ó seu antollo na mocidade
nin pases por alto os seus malos costumes;
12faille baixar a cabeza namentres é rapazote,
trabállalle os lombos mentres é pequeno,
non che veña plantar cara e revirarse
e se che troque en motivo de angustia.
13Corrixe a teu fillo, faille pesado o xugo
para que non se che opoña nunha das súas arroutadas.
Boa saúde
14Mellor é pobre san e rexo
ca rico coa eiva no corpo.
15Prefiro vida sa ó ouro puro
e o bo natural ás perlas.
16Non hai riqueza meirande ca un corpo rufo
nin outro ben coma o corazón bondadoso.
17Mellor é a morte ca unha vida coitada
e o acougo eterno cá doenza crónica.
18Lambetadas postas diante de boca pechada
son coma ofrendas de comida diante dun ídolo;
19¿para que levar ofrendas a ídolos pagáns
que nin comen nin olen?
Pois así vén sucedendo co que ten facenda
e non pode gozar dela;
20óllaa coa vista e salaia
como salaia o eunuco que apreixa unha moza.
Procura da alegría
21Non te deixes dominar pola tristura,
non te abaixes por mor da túa culpa.
22O corazón ledo é a vida do home
e a ledicia faino comprensivo.
23Abre o teu ánimo, colle folgos,
afasta de ti a mágoa;
pois a moitos ten matado a señardade
e nada aproveita a coita.
24Envexa e ira acurtan a vida
e as arelas avellentan antes de tempo.
25Para un ánimo feliz, durmir é xa un banquete
e canto come aprovéitalle.