Capítulos 21-25
Pecado e Sabedoría
Capítulo 21
1Se pecaches, meu fillo, non o fagas máis,
e pide perdón polas culpas pasadas;
2fuxe do pecado coma da cóbrega:
se te lle achegas, hate rillar,
os seus dentes son dentes de león
que tollen a vida dos homes.
3Toda transgresión é coma espada de dous fíos,
non ten cura a súa ferida.
4O terror e a violencia arrasan a facenda
e o casal do soberbio tamén será arrincado.
5O laio do pobre vai da súa boca ós oídos de Deus,
o seu veredicto chegará de súpeto.
6Quen refuga a corrección vai tralas pegadas do pecador,
mais quen teme ó Señor convértese de corazón.
7De lonxe descóbrese ó farfallán,
mais o asisado sabe cando esvara.
8Quen constrúe a súa casa co diñeiro doutros
é coma quen amorea pedras para o seu sartego.
9O fato dos impíos é un feixe de estopa
e o seu final, unha labarada.
10O carreiro dos pecadores está ben lousado,
mais remata no abismo do Xeol.
11O que garda a lei enxuga os seus instintos,
e o temor do Señor é o celme da Sabedoría.
O sabio e o necio
12Non se poderá instruír quen non sexa espelido,
se ben hai habelencia que enche de amargura.
13O saber do Sabio reborda coma a enxurrada,
o seu parecer é coma fonte viva.
14A mente do parvo é coma sella fendida:
non pode conter saber ningún.
15Se un home instruído escoita unha verba sabia
pode apreciala, e aínda lle engade do seu;
tamén a escoita o toleirán, mais búrlase dela
e bótaa ás costas.
16O relato do parvo é coma ter que facer camiño cun fardelo,
mais nos labios do intelixente atópase a graza.
17Na reunión procúrase o parecer do prudente,
as súas razóns darán en que matinar.
18Para o necio a Sabedoría é coma un casal arruinado,
a ciencia do home sen siso son verbas sen xeito nin dereito.
19A disciplina é para o parvo coma pexas nos pés,
coma ter encadeada a man dereita.
21Orla de ouro é a instrución para o asisado,
coma un brazalete no seu brazo dereito.
20O necio ri ás gargalladas,
o sabio sorrí polo baixo.
22aO pé do necio entra nunha casa ás présas,
22bo home de boas maneiras agarda fóra.
23aO insensato desde a porta axexa a casa,
23ba un home de mundo daríalle rubor.
24É de mal educado andar escoitando tralas portas,
para o prudente sería unha vergonza.
25Labios sen xeito argallan en cousas alleas,
mais as verbas dos prudentes sopésanse na balanza.
26Na boca teñen os parvos a súa mente,
na mente teñen os sabios a súa boca.
27Cando o impío maldí a Satanás
estase a maldicir a si mesmo.
28A si mesmo se lixa o murmurador
e aborréceno todos na bisbarra.
O preguiceiro
Capítulo 22
1O preguiceiro semella un pelouro emporcado,
todo o mundo lle asubía do noxo que dá.
2O preguiceiro semella unha bosta,
quenquera que a toque sacode a man.
Educar a tempo
3Vergonza é para un pai dar vida a un fillo malcriado,
tamén é boa perda que lle naza unha filla.
4A rapaza prudente é un tesouro para o seu marido,
a rapaza lercha dá mágoa a quen a xerou.
5A desvergonzada afronta ó pai e ó marido;
ámbolos dous a refugan.
6Botar un sermón a destempo é coma levar música a un velorio;
corrixir co fungueiro sempre foi boa sabedoría.
O necio é irrecuperable
9Ponse a pegar rachas quen instrúe a un necio;
é coma espreguizar a un durmiñón dun sono profundo.
10Tanto ten darlle razóns a un necio e darllas a un somnámbulo,
ó remate dirá: ‑"¿que pasou?".
11Chora por un morto: perdeu a luz;
chora por un necio: perdeu o siso.
Non chores tanto polo morto: xa acouga;
mais a vida do necio é peor aínda cá morte.
12O dó por un morto dura sete días
o do necio e do impío dura toda a súa vida.
13Co necio non fales moito
nin camiñes co parvo,
gárdate del para non ter molestias
para non te lixar cando esbardalle;
evítao e terás acougo
e non te importunará coa súa teima.
14¿Que hai máis pesado có chumbo?
¿Como se chama? ‑O necio.
15A area, o sal, unha masa de ferro,
son máis doados de aturar ca un home sen siso.
Plans e riscos
16Entaboado de madeira encaixado no edificio
non se descompón co terremoto.
Do mesmo xeito, unha actitude afincada nun plan ben madurado
non se conmove co perigo.
17Actitude afincada no cavilar argucioso
é coma adorno de pasta na parede de perpiaño.
18Seixos pequenos por riba do muro
non resisten ó vento;
mente timorata ante proposta tola
non resistirá ó medo.
A fráxil amizade
19Quen fere nun ollo arrinca bágoas,
quen fere no corazón fai xurdir o sentimento.
20Quen tira pedras ós paxaros fainos fuxir,
quen aldraxa a un amigo destrúe a amizade.
21Por máis que teñas desenvaiñado a espada contra un amigo,
non desesperes; aínda hai retorno.
22Por máis que teñas berrado cun amigo
non teñas medo; podédesvos compor.
Mais a aldraxe, o desprezo, o contar un segredo e ferir a traición:
iso é o que fai fuxir a un amigo calquera.
23Acada creto ante o teu veciño namentres é pobre;
cando lle vaia ben tamén ti medrarás.
Mantente a carón del nos momentos difíciles
para teres parte con el na súa herdanza.
24Na lareira, vapor e fume preceden ó sangue.
25Non me avergonzarei de protexer a un amigo
nin fuxirei de encontralo.
26Se por culpa del me viñese algún mal,
quen o saiba xa se gardará del.
Pregaria para comezar o ensino
27¿Quen porá garda na miña boca
e nos meus labios o selo da prudencia
para non caer por causa deles
e para que a lingua non me bote a perder?
Capítulo 23
1aSeñor, pai e dono da miña vida,
non me deixes caer por culpa deles.
2¿Quen zorregará nas miñas matinacións
e porá na miña mente unha disciplina sabia
que non pase por alto os meus erros
nin lle fuxan os meus pecados?
3Para que non medren as miñas ignorancias
nin se acrecenten as miñas culpas,
de xeito que vaia caer diante dos meus contrarios
e se alede á miña conta o meu inimigo?
4Señor, pai e Deus da miña vida,
1bnon me abandones ó seu antollo;
5non me consintas ter ollos fachendosos
e aparta de min a concupiscencia,
6non me asoballen a gula e a luxuria
nin me abandones a un espírito impuro.
O falar
7Escoitade, filliños, o ensino sobre o falar;
a quen o garde non o atraparán.
8Polos labios enguedéllase o pecador,
por eles tropezan o maldicente e o soberbio;
9non afagas a túa boca ó xuramento
nin adoites pronunciar o nome santo,
10pois así como o criado vixiado de continuo
non fuxirá sen azoutes,
tamén quen xura e o nomea a cada momento
non ficará libre de pecado.
11Home que moito xura abunda en impiedade
e non afastará a tralla da súa casa.
Se foi por descoido, leva enriba o pecado;
se o fai á lixeira, pecou dúas veces;
se xurou en falso, non o absolverán
e a súa casa encherase de desgrazas.
12Verbas hai de tal caste que semellan a morte:
¡que non se dean na herdanza de Xacob!
As xentes piadosas refúganas
para non se revolveren nos pecados.
13Non acostumes a boca á grosería impura:
tamén nela se atopa motivo de pecado.
14Pensa no teu pai e na túa nai
cando sentes entre os grandes,
non sexa que o esquezas diante deles
e te comportes coma un tolo;
desexarías non nacer
e maldicirías o día do teu nacemento.
15Home afeito a aldraxar
non se corrixirá en toda a vida.
A inmoralidade
16Dúas castes de seres amorean pecados
e a terceira atrae a carraxe:
17a paixón ardente coma o lume aceso
que non esmorece ata ensumirse,
o home impúdico con alguén do seu sangue
que non cesa mentres o lume non o abrase
(para o home impúdico todo pan é doce,
non vai repousar ata que morra),
18o home que peca contra o propio leito
e di para o seu interior: ‑"¿Quen me ve?
Rodéame a sombra, encóbrenme as paredes,
non me ha de ollar ninguén, ¿de que vou ter medo?
Nin sequera o Altísimo lembrará ós meus pecados".
19Teme a ollada dos homes
sen se decatar de que os ollos do Señor
aluman mil veces máis có sol,
esculcan todos os comportamentos humanos
e dexergan os recunchos máis recónditos;
20coñece El canto pasa antes de que suceda
e, do mesmo xeito, despois de rematar.
21Ese será polo tanto castigado na praza pública,
será atrapado onde menos o espere.
22Parella sorte corre a muller que deixa ó marido
e lle dá por herdeiro un fillo alleo,
23pois, primeiro, desobedece a lei do Altísimo;
segundo, fáltalle ó seu marido;
e, terceiro, lixouse cun adulterio
xerando fillos dun home estraño.
24Esa será arrastrada diante da asemblea,
farase enquisa sobre seus fillos,
25fillos semellantes non botarán raigaños
e as súas pólas non darán froito;
26deixará unha lembranza maldita,
non se limpará o seu escarnio;
27entón decataranse os que veñen atrás
que nada vale máis có temor do Señor,
e que nada hai máis doce que gardar os seus mandados.
Volume II
Eloxio da Sabedoría
Capítulo 24
1A Sabedoría fai a propia loanza
e gábase no medio do seu pobo;
2Abre a boca na asemblea do Altísimo,
proclama a súa gloria diante do seu exército:
3‑"Eu saín da boca do Altísimo
e recubrín a terra coma a néboa;
4plantei a miña tenda no máis alto
e pousei o meu trono nunha columna de nubes.
5Eu soa rodeei o cerco dos ceos
e dei unha volta polo fondo dos abismos;
6tiven poder sobre as ondas do mar, sobre toda a terra
e en todo pobo e nación.
7Entre todos eles procurábame acougo
e a herdanza en que afincas a miña morada;
8foi entón cando o creador universal me ordenou
e o que me formou fíxome plantar a tenda
dicíndome: Afinca en Xacob,
colle por herdanza a Israel.
9Antes dos séculos, desde o comezo, creoume
e endexamais non deixarei de existir;
10oficiei na súa tenda santa, diante del,
e deste modo estableceume en Sión;
11do mesmo xeito, fíxome acougar na súa cidade amada,
Xerusalén, onde goberno.
12Botei raiceiras nun pobo de moita sona
e teño a miña herdanza na parcela do Señor.
13Medrei coma o cedro no Líbano
e coma o ciprés nos montes do Hermón;
14crecín coma a palmeira en Engadí
e coma a roseira en Xericó,
coma a oliveira lanzal na chaira,
e medrei coma o plátano.
15Espallei un recendo coma o da canela e a lavanda
ou coma o da mirra refinada,
coma o gálbano, o ónix e o estacte
e coma a nube de incenso na tenda;
16alonguei as miñas pólas coma o terebinto
e os meus ramos son maxestosos e belidos;
17coma unha vide agromei xeitosa,
as miñas flores dan froito abondo e sazonado.
19Vinde onda min os que me arelades
e enchédevos dos meus froitos,
20pois a miña lembranza é máis doce có mel
e a miña herdanza máis doce có favo.
21Os que me coman aínda han ter fame;
e os que me beban aínda han ter sede;
22quen me obedeza non terá que avergonzarse
e os que fagan as miñas obras non pecarán".
23Isto todo non é mais có libro da alianza do Deus Altísimo,
a lei que Moisés nos promulgou
coma herdanza para as asembleas de Xacob.
25Coma o Pisón, vai chea de Sabedoría,
ou coma o Tigris no tempo da enchente;
26énchese de intelixencia coma o Éufrates,
coma o Xordán nos días da seitura;
27coma o Nilo burbulla a instrución,
coma o Guihón no tempo da vendima.
28O primeiro aínda non a deu sabida,
tampouco o derradeiro non chegará a pescudala,
29pois o seu pensamento é máis amplo có mar
e o seu consello meirande có océano.
30Eu tamén xurdín coma regueiro de río
ou coma unha canle que vai dar nun xardín,
31dicindo para min: ‑"Regarei a miña leira,
alagarei o meu horto";
mais velaquí: o meu regueiro volveuse río
e o meu río trocouse nun mar.
32Aínda farei brillar a ilustración coma o abrente,
fareina relucir ben lonxe.
33Aínda hei de espallar a miña doutrina coma unha profecía,
deixareina para as xeracións vindeiras.
34Decatádevos de que non traballei só para min
senón tamén para todos os que a procuran.
Gozos e dores de Ben Sírah
Capítulo 25
1Con tres cousas relouca o meu espírito,
cousas ben vistas do Señor e dos homes:
concordia entre irmáns, amizade co veciño,
muller e home que se levan ben.
2E tres castes de xente aborrece o meu espírito
sen que ature o seu xeito de vida:
o pobre orgulloso, o rico falso,
o vello godallo e sen siso.
Sabedoría da ancianidade
3O que non amoreaches na mocidade
¿como o queres atopar na ancianidade?
4¡Que ben di coas canas o bo tino
e cos anciáns o saber dar consello!
5¡Que ben vai a sabedoría nos anciáns
e o matinar ponderado nos homes venerables!
6A moita experiencia é coroa dos anciáns,
e o seu orgullo está no temor do Señor.
Decálogo da felicidade
7Véñenme á mente nove cousas felices ó meu ver
e coa lingua vou proclamar a décima:
Benia o home que goza de seus fillos
e quen vive para ver a desfeita dos seus inimigos.
8Benia o casado con muller prudente
e quen non ten que arar cun boi xunguido co burro.
Benia quen non esvara coa lingua
e quen non ten que servir a un inferior.
9Benia quen atopa persoa comprensiva
e quen fala a oídos que escoitan.
10E ¡que grande é o que atinxe a Sabedoría!
Mais non é meirande có que teme ó Señor.
11O temor do Señor sobreponse a todo;
¿con quen comparar a quen o acada?
Da muller
a) A esposa insoportable
13De feridas, calquera menos a do corazón;
de maldade, calquera menos a de muller;
14de agresións, calquera menos a dos que odian;
de vinganzas, calquera menos a dos inimigos.
15Non hai pezoña peor cá da serpente
nin carraxe peor cá da muller.
16Prefiro convivir con león ou dragón
a ter que habitar con muller perversa.
17A rabia da muller múdalle a cara,
ponlle a faciana escura coma un oso,
18cando o marido senta cos amigos,
mal que lle pese fóxenlle os salaios.
19Toda maldade é pouca en comparanza coa da muller,
¡cáialle enriba a sorte do pecador!
20Costa areosa para andar de vello
é a muller lingoreteira para un home quedo.
b) A muller perversa
21Non te enguedelles en fermosura de muller
nin deas en arelar a súa facenda
22pois é unha escravitude e unha vergonza
que unha muller manteña ó seu marido.
23Animo coitado, faciana tristeira,
corazón ferido: muller perversa;
brazos cangados, xeonllos frouxos:
muller que non fai feliz ó marido.
24Por unha muller comezou o pecado
e por culpa dela todos morremos.
25Non deas paso á auga
nin deixes falar libremente á muller ruín;
26se non se somete,
corta en seco e bótaa lonxe de ti.